Μερικά σύγχρονα στοιχεία...
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ετήσιας Έκθεσης του 2006, της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον έλεγχο των ναρκωτικών, ο συνολικός αριθμός χρηστών ανά τον κόσμο, εκτιμάται στα 200 εκατομμύρια άτομα, που αντιστοιχεί στο 5% περίπου, του πληθυσμού 15-64ετών. Στις ετήσιες εκθέσεις που ακολουθούν (2009 και 2010), η κάνναβη παραμένει η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη ουσία. Όμως, ένα νέο στοιχείο, ανησυχητικό στοιχείο, που καταγράφεται είναι η αύξηση, υπερ-κατανάλωσης νόμιμων συνταγογραφούμενων ψυχοφαρμάκων και ισχυρών παυσίπονων. Στην Έκθεση αναφέρεται ότι είναι περισσότεροι οι άνθρωποι που κάνουν χρήση τέτοιών φαρμάκων, από όσους συνολικά κάνουν χρήση παράνομων εξατρησιογόνων ουσιών. Η κατάχρηση τέτοιων φαρμάκων εξαπλώνεται σε όλο των κόσμο και η εξάρτηση από αυτά μπορεί να είναι θανάσιμη όσο και από τις υπόλοιπες ουσίες. Ένα ακόμα στοιχείο που καταδεικνύουν οι έρευνες, είναι η αύξηση της χρήσεις και της εξάρτησης από το αλκοόλ σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Η ετήσια έκθεση για το 2010, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσα βήματα και να γίνουν στο θέμα της μείωσης της διακίνησης και διαθεσιμότητας των ουσιών, βασικός άξονας για την μείωση της ζήτησης, θα πρέπει να είναι η πρόληψη της χρήσης και κυρίως στον έφηβο πληθυσμό αφού σε αυτές τις ηλικίες τα ποσοστά χρήσης ουσιών είναι υψηλότερα. Επιπλέον, τα πιο πρόσφατα δεδομένα της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας δείχνουν ότι περίπου το 1% των προβλημάτων υγείας παγκοσμίως, μπορούν να αποδοθούν στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και μάλιστα το ποσοστό αυτό στις ανεπτυγμένες χώρες ανεβαίνει στο 2,3%.
Η κάνναβη εξακολουθεί να είναι η ουσία που παράγεται, διακινείται και χρησιμοποιείται σε μεγαλύτερο ποσοστό. Στις ΗΠΑ αν και συνεχίζεται η γενική τάση μείωσης της χρήσης ναρκωτικών, υπολογίζεται ότι το 14,2% του πληθυσμού από 12ετών και άνω, έχουν κάνει χρήση παρανομών ουσιών. Στην Βοριά Αμερική η διαδεδομένη κατάχρηση φαρμάκων, που περιέχουν ναρκωτικές κα ψυχοτρόπες ουσίες αποτελεί ένα διαρκές πρόβλημα. Στην Νοτιά Αμερική η χρήση παράνομων ουσιών σημειώνει αύξηση σε κάποιες χώρες, ενώ παράλληλα αυξάνονται σημαντικά τα αιτήματα για θεραπεία. Στην Ασία η καλλιέργεια, κατασκευή και διακίνηση παράνομων ουσιών παρουσίασε αύξηση τα τελευταία χρόνια. Στην Ωκεανία η ουσία, της οποία η ζήτηση παρουσιάζει αύξηση είναι το MDMA (έκσταση). Στην Ευρώπη η χρήση ουσιών όπως η κάνναβη, η κοκαΐνη και «έκσταση», παραμένει σταθερή η\και παρουσιάζει μείωση σε κάποιες χώρες.
Στην Ετήσια έκθεση της Επιτροπής για το 2010, γίνεται εκτενής αναφορά, για την αύξηση της χρήσης των λεγόμενων «ναρκωτικών βιασμού», που είναι νέες, ως επί των πλείστον ουσίες, εύκολα προσβάσιμες και λιγότερο ελεγχόμενες. Το φαινόμενο των «ναρκωτικών βιασμού», αν και πρόσφατο, φαίνεται να εξελίσσεται γρήγορα.
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία για την χρήση παράνομων ουσιών, στο γενικό πληθυσμό της Ελλάδας, καταγράφονταί στην Ετήσια έκθεση 2010, για την κατάσταση του προβλήματος των Ναρκωτικών κα των Οινοπνευματωδών στην Ελλάδα, που δημοσίευσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης κα Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) με την χρηματοδότηση του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ).
Σύμφωνα, λοιπόν, με την έκθεση, για το έτος 2009, η εκτίμηση για τον συνολικό αριθμό χρηστών ηλικίας 15-64ετών,με κύρια ουσία την ηρωίνη είναι 24.000 περίπου. Αυτή η εκτίμηση δίνει έναν αισθητά αυξημένο αριθμό περιπτώσεων σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Τα στοιχεία δείχνουν μια σημαντική μείωση των νεαρών χρηστών (ηλικίας 15-24ετών) και μια αντίστοιχη αύξηση των χρηστών μεγαλύτερης ηλικίας. Η γυναίκες εξακολουθούν να διατηρούν συντριπτικά χαμηλότερα ποσοστά χρήσης σε σχέση με τους άντρες. Η πιο πρόσφατη ερευνά που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας, στο γενικό πληθυσμό, με αντιπροσωπευτικό δείγμα, είναι αυτή του 2004, στην οποία συμμετείχαν 4774 άτομα, ηλικίας 12-64 ετών. Από τα αποτελέσματα της έρευνας, το 8,6% του πληθυσμού αναφοράς, δηλώνει ότι έχει κάνει έστω μια φορά χρήση κάποιας παράνομης ουσίας. Υψηλότερα είναι τα ποσοστά στους άνδρες και στην ηλικιακή ομάδα 25-35 ετών. Πρόσφατη χρήση, μέσα στον τελευταίο χρόνο, φέρετε να έχει κάνει το 4,6% του πληθυσμού ηλικίας 18-24 ετών. Η επικρατέστερη ουσία χρήσης είναι η κάνναβη και η επικράτηση της χρήσης, σε όλη την ζωή, των άλλων παράνομων ουσιών κυμαίνεται κάτω από 1%. Μεταξύ των ετών 1998 και 2004 (που πραγματοποιήθηκε η έρευνα) φαίνεται τάση μείωση της χρήσης.
Στο μαθητικό πληθυσμό τώρα, η τελευταία έρευνα πραγματοποιήθηκε το 2010, από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ) με την μερική οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας, Δια βίου μάθησης και Θρησκευμάτων και μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων. Στην ερευνά συμμετείχε πανελλήνιο δείγμα 4944 ατόμων ηλικίας 11-16 ετών.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, περίπου ένας στους δύο μαθητές έχει καπνίσει, έστω μια φορά και ένας στους δέκα μαθητές δηλώνει καθημερινός καπνιστής. Διαχρονικά παρατηρείται μείωση των μαθητών που δηλώνουν καθημερινοί καπνιστές. Ένας στους τρεις μαθητές καταναλώνουν οινοπνευματώδες ποτό τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, με αυξημένα τα ποσοστά των αγοριών. Δυο στους πέντε μαθητές έχουν μεθύσει τουλάχιστον μια φορά. Ένα στα τέσσερα αγόρια και ένα στα πέντε κορίτσια δηλώνουν ότι σε μια συνηθισμένη έξοδο πίνουν τουλάχιστον τρία ποτά. Σε σχέση με αντίστοιχα στοιχεία του2006, βλέπουμε αύξηση του ποσοστού των μαθητών που καταναλώνουν αλκοόλ σε εβδομαδιαία βάση. Χρήση κάνναβης έχει κάνει το 7.2%, έστω μια φορά, ενώ τα 2\3 αναφέρουν ότι έχουν επαναλάβει την χρήση τρεις και περισσότερες φορές. Διαχρονικά και εδώ φαίνεται αύξηση της χρήσης κάνναβης σε σχέση με τα στοιχεία του2006. Έστω μια φόρα στη ζωή τους, αναφέρει χρήση εισπνεόμενων ουσιών το 8%, ηρεμιστικών και υπνωτικών χαπιών, χωρίς συνταγή γιατρού το 3%, χρήση κάποιας άλλης παράνομης ουσίας το 3,1%. Η κάνναβη είναι η πρώτη παράνομη ουσία με την οποία αρχίζουν να πειραματίζονται οι έφηβοι. Σύμφωνα με μία από τις επικρατέστερες θεωρίες (θεωρία της πύλης εισόδου, «gateway theory»), η πρώιμη έναρξη της κατανάλωσης αλκοόλ και καπνού στην εφηβεία συχνά οδηγεί στη χρήση κάνναβης και σηματοδοτεί την πρώιμη έναρξη χρήσης άλλων παράνομων ουσιών. Στην παρούσα έρευνα, ο αριθμός των 15χρονων μαθητών που κάνουν χρήση κάνναβης έχει σταδιακά αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και αυτό εγείρει ανησυχίες, αν μάλιστα λάβει κανείς υπόψη ότι η χώρα μας ήταν έως πρόσφατα (έρευνα ESPAD 2007) μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών με τα χαμηλότερα ποσοστά στη χρήση κάνναβης στους εφήβους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας έρευνας στο μαθητικό πληθυσμό, η μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών θεωρούν ότι έχουν καλή υγεία. Δυο στους τρεις εφήβους δηλώνουν ικανοποιημένοι από την ζωή τους. Σημαντικό είναι να αναφερθεί το γεγονός ότι η ηλικία συσχετίζεται με το ποσοστό των μαθητών που δηλώνουν δυσαρεστημένοι από την ζωή τους. Διαχρονικά παρατηρείται μειώσει των μαθητών που δηλώνουν ικανοποιημένοι από την ζωή τους. Γενικά πρέπει να αναφέρουμε ότι αν και η πλειοψηφία των μαθητών δηλώνουν ικανοποιημένοι από την ζωή και την υγεία τους περισσότεροι από τους μισούς και με μεγαλύτερα ποσοστά τα κορίτσια αναφέρουν την παρουσία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών, όπως φαίνεται να διαμορφώνεται σήμερα, στον Παγκόσμιο και στον Ελληνικό χώρο, επικεντρώνεται στην εμφανίσει νέων μορφών ναρκωτικών ουσιών (συνθετικά χάπια), στην εμφάνιση νέων εξαρτήσεων, τον συνδυασμό και την χρήση διαφορετικών ουσιών μαζί. Η κάνναβή παραμένει η κύρια παράνομη ουσία χρήσης. Και η ψυχική υγεία αποκτά κεντρικό ρόλο στην εξέλιξη, των εξατρητικών συμπεριφορών

Το πρόβλημα της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και κατ' επέκταση της εξάρτησης, δεν υπάρχει επειδή, υπάρχουν οι ουσίες, ούτε επειδή κάποιοι τις διακινούν και τις εμπορεύονται. Υπάρχει, γιατί υπάρχουν κοινωνικές δομές που δημιουργούν ευάλωτα άτομα.
Η χρήση και η κατάχρηση εξαρτησιογόνων, είναι ένα φαινόμενο πολυαιτιακής προέλευσης και καθορίζεται από την αλληλεπίδραση ποικίλων παραγόντων. Σε γενικές γραμμές η κοινωνική στάση απέναντι στις ουσίες παίζει καθοριστικό ρόλο στη στάση που διαμορφώνει το άτομο γι' αυτές, ενώ η πίεση της παρέας, τα οικογενειακά πρότυπα και η διαφήμιση αποτελούν τους κύριους παράγοντες για την δοκιμαστική χρήση τους.